شیر پروانه‌ای
شیر پروانه‌ای یا باترفلای ولو از دسته شیرهای ربع‌گرد است که برای باز و بسته کردن و تنظیم جریان سیال به کار می‌رود. شیر پروانه‌ای يكي از ساده‌ترين انواع شیرآلات صنعتی است كه كاربرد آن در واحدهاي نفت و پتروشيمي متداول‌تر است. با این وجود، کاربرد گسترده‌ای در سایر صنایع نیز دارد.
ساختمان شیر پروانه‌ای از يك بدنه معمولی، يك صفحه مدور كه تقريباً در وسط قرار دارد، یک دیسک جهت باز و بسته شدن مسیر سایل و لاستیک آببندی تشكيل شده است. اين صفحه حول ميله‌ای در حدود ۹۰ درجه می‌گردد و باز و بسته کردن آن بصورت دستی بسیار ساده است؛ کافی است اهرم شیر پروانه‌ای را به اندازه 90 درجه حول محور بچرخانید، شیر به سادگی باز و بسته خواهد شد. با اینکه در طول فرایند باز و بسته شدن جریان، دیسک در مسیر سیال قرار دارد، افت فشار چندانی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا در حالت کاملا باز، دیسک موازی با خط لوله و محور حرکت جریان سیال قرار میگیرد.
انواع شیر پروانه‌ای از لحاظ جنس بدنه
شیر پروانه‌ای بسته به کاربرد آن و نوع سیالی که در سیستم جریان دارد ممکن است از متریال مختلفی ساخته شوند. انواع متداول شیر پروانه‌ای از نظر جنس بدنه عبارتند از:
شیر پروانه‌ای چدنی
این جنس از شیر پروانه‌ای در سیستم‌هایی که سیال غیر خورنده در آن جریان دارد استفاده می شود.
شیر پروانه‌ای چدنی با دیسک استیل
این جنس شیر پروانه‌ای برای مواردی است که سیال خورنده در سیستم در جریان است (شیر پروانه‌ای فلنج‌دار مستثنی است و دیسک استیل ندارد). در شرایط خاصی که علاوه بر خورندگی، سیال حاوی کلر یا نمک باشد استفاده از دیسک استنلس استیل توصیه می‌شود.
شیر پروانه‌ای استنلس استیل
بیشترین کاربرد شیر پروانه‌ای استنلس استیل در صنایع پتروشیمی، نفت و گاز، صنایع دریایی، سیستم‌های کنترل سوخت، صنعت کاغذسازی و خمیر کاغذ و به‌طور کل محیط‌های خورنده است. شیر پروانه‌ای استنلس استیل برای سیالات غیر خورنده با دمای بسیار پایین (از 268- درجه) یا بسیار بالا (تا 649 درجه) نیز مناسب است.
شیر پروانه‌ای فولادی
شیر پروانه‌ای فولادی عموما برای سیالات غیر خورنده مانند آب، روغن و گاز در دماهای بین (30-) تا 400 درجه سانتیگراد مناسب‌اند.
نواع شیر پروانه ای بر اساس نحوه اتصال
ولوهای پروانه ای بر اساس نوع اتصالات (نوع کانکشن) به موارد زیر طبقه بندی می گردند
1- شیر پروانه ای دو سر فلنج (Flanged Butterfly Valve)
در شیرهای پروانه ای فلنجی از اتصال فلنج بدنه به فلنج‌های خط لوله اتصال صورت میگیرد.
2- شیرپروانه ای ویفری
ولوهای پروانه ای بدنه ویفری بین فلنج های خط لوله و فلنج های پیچ شده که بدنه شیر را احاطه کرده نصب می شود.
شیر پروانه ای لاگ
شیرهای پروانه ای لاگ از طریق برآمدگی های موجود روی بدنه دارند که محل اتصال پیچ‌های خط لوله و بدنه است و نسبت به نوع ویفری اتصال بهتر و در نتیجه آب بندی بیشتری را فراهم می‌کنند.
